Үги кыз/падчерица татарская народная сказка.
Борын-борын заманда бер кешенең ике кызы, бер улы булган.
Кызларның берсе үги булганга, аны бер дә яратмаганнар. Беркөн киңәш иткәннәр дә ул үги кызны урманга илтеп адаштырмакчы булганнар. Бу үги кызга агасы әйткән:
– Әйдә минем белән урманга. Син җиләк җыярсың, мин утын кисәрмен, – дигән.
Бу үги кыз йомгак белән чиләген ала да агасы белән урманга китә.
Урманга барып, байтак эчкәре кергәч, бер җиргә туктыйлар. Агасы атын тугарып ашарга җибәрә дә, үги кызга әйтә:
– Бар, син җиләк җый. Минем балта тавышы ишетелми башлагач, килерсең, – ди.
Үги кыз, чиләген алып, җиләк җыярга китә. Аннан соң агасы, бер зур агачка утын тукмагы асып куя да, атын җигеп, өенә кайтып китә. Үги кыз урманда җиләк җыеп кала.
Үги кыз бервакыт җиләк җыя да тыңлап карый. Тыңласа, агачка асып куйган әлеге тукмак, җил белән селкенеп, тук-тук агачка бәрелә, үги кызга балта тавышы кебек ишетелә.
«Агай әле һаман утын кисә икән»,– дип, ул җиләкне җыя да җыя.
Җыя торгач, чиләге тула. Ул арада кич тә була. Җил дә басыла.
«Инде агай утын кисеп бетергән икән», – дип, килеп караса, агасы юк– аннан җилләр искән.
«Инде нишләргә?» – дип, үги кыз елый-елый урман буйлап китә.
Бара торгач, кырга барып чыга. Анда аңа бер юл очрый. Юлга чыгып елый-елый бара бу мескенчәк. Бераз бара да:
– Тәгәри китте йомгагым, күрмәдегезме, агайлар? – ди. Бу сүзне әйтә дә елый, әйтә дә елый. Шулай бара торгач, бер ат көтүенә барып җитә бу. Көтүчегә әйтә:
– Тәгәри китте йомгагым, күрмәдеңме, көтүче? – ди.
Көтүче әйтә:
– Күрдем йомгагыңны, миңа бер көн көтү көтсәң, сиңа бер ат бирермен, – ди. Бу кыз, ярар, дип, бер көн көтү көтеп, аннан бер ат алып, көтүче өйрәткән юл белән тагын китә.
Байтак җир баргач, сыер көтүенә барып җитә бу. Сыер көтүчесенә бер көн көтү көтеп, аннан сыер ала. Бара торгач, сарык көтүенә җитә. Шул рәвешчә, аннан да бер сарык ала. Кәҗә көтүенә җитә, янә аннан бер кәҗә ала. Шулай итеп бара торгач, беркөнне кич була. Күз бәйләнә башлый. Бик курка инде бу. «Инде нишләрмен», – дип, баягы сузнө тагын кат-кат әйтеп, елый.
Менә ул ерактан бер кечкенә генә ут шәүләсе күрә.
«Монда авыл бар икән», – дип бик сөенә, атын тагын да юырттырыбрак китә. Ул ут авылның читендә генә бер кечкенә өйдә икән, шунда барып керә. Керсә, өйдә бер карчык утыра. Ул убырлы карчык, имеш. Шунда баягы сүзләрен тагын әйтә:
– Тәгәри китте йомгагым, күрмәдеңме, әбекәй? – ди.
Убырлы карчык әйтә:
– Кызым, син ерактан килгәнсең икән, инде минем кызым булырсың, – ди.
Иртәгесен торгач, убырлы карчык бу кызны мунча ягарга җибәрә. Кыз мунча ягып булдыра да, карчык янына килеп:
– Әби, инде мунча булды. – Әйдә, мунчага, – ди.
Убырлы карчык әйтә:
– Ярар, кызым, – ди. – Мин болай гына бара алмыйм. Син минем кулымнан тот, артыма тип, мине мунчага шулай итеп алып бар, – ди.
Кыз әйтә:
– Юк, әби, алай ярамас бит. Син карчык кеше инде, рәнҗерсең, – ди. Кыз карчыкны мунчага күтәреп алып бара. Мунчага баргач, убырлы карчык әйтә:
– Кызым, минем чәчемнән тотып, ләүкәгә сөйрәп мендер, – ди.
Кыз әйтә:
– Юк, әби, алай ярамас, син рәнҗерсең, – дип карчыкны ләүкәгә күтәреп мендерә. Шуннан карчык тагын әйтә:
– Кызым, син минем аркамны чап, тик себеркенең очыннан тотып, сабы белән чабарсың, – ди.
Кыз әйтә:
– Әби, алай ярамас бит, – ди. Карчыкның аркасын йомшак кына итеп чабарга тотына. Аннан соң мунчадан карчыкны күтәреп кайта да йомшак урынга яткыра. Моннан соң убырлы карчык әйтә:
– Кызым, башым бик кычыта, азрак башымны тарасана, – ди.
Бу кыз, тарак алып, карчыкның башын тарарга дип барса, ни күзе белән күрсен, карчыкның чәч бөртеге саен алтын-көмеш, энҗе-мәрҗән, асылташлар – туп-тулы! Башын тарап бетергәч, карчык моңарга әйтә:
– Инде, кызым, бер биеп кара, синең биегәнеңне күрәсем килә, – ди. Кыз бии, әмма һич андый-мондый нәрсә коелмый. Аннан соң карчык тагын әйтә:
– Кызым, бар, мунчага барып карачы, мин кулаша (агачтан чокып ясалган сай улак) белән мунчага салат күтәргән идем, кипмәдеме икән? – ди.
Кыз мунчага барса, анда кулаша тулы алтын-көмеш, энҗе-мәрҗән, кыйммәтле ташлар. Кыз мунчадан кайткач, карчык аңардан сорый:
– Кипкәнме, кызым? – ди.
Кыз әйтә:
– Кипкән, әби, – ди.
Карчык:
– Яхшы, кызым, алайса тагын бер биеп кара әле, – дигәч, кыз тагын бии.
Тик андый-мондый бернәрсә дә булмый.
Аннан сон бу убырлы карчык, кызның турылыгын белеп, аңа әйтә:
– Инде, кызым, өеңә кайтасың килсә, бар, кайт, – ди.
Кыз әйтә:
– Әби, мин юл белмим шул, бик кайтыр идем кана, – ди.
Карчык әйтә:
– Юл белмәсәң, мин сиңа юлны күрсәтермен. Бу яшел сандыкны алып китәрсең, ул сиңа минем бүләгем булсын. Тик син аны өеңә алып кайтып җитмичә ачып карама, – ди.
Кыз, сандыкны алып, атына атланып, сыерны җитәкләп, сарыкларын, кәҗәләрен ияртеп, әбигә рәхмәт әйтә-әйтә, юлга чыгып китә.
Көн китә бу, төн китә, бара торгач, байтак җир китә. Инде авылга да якынлашып килә. Менә агасының этләре:
– Үләргә киткән түтекәй, баеп кайта, ләң-ләң, – дип өрә башлыйлар. Бу кызның агалары, җиңгәләре:
– Бу этләргә ни булган, болар котырганнар, ахры, – дип, этләрне таяк белән кыйныйлар. Алай да булмый, этләр аның саен:
– Үләргә киткән түтекәй, баеп кайта, ләң-ләң! – диләр. Ул арада булмый, үги кыз үзе кайтып җитә. Өенә кайткач, сандыкны ачып карый. Ни күзе белән күрсен, сандык эче туп-тулы алтын-көмеш, энҗе-мәрҗән, кыйммәтле ташлар. Кыз шуннан баеп китә. Моны күргәч, агалары, җиңгәләре бик көнләшәләр. Үзләренең кызларын да шулай ук җибәреп баетып кайтармакчы булалар.
Бу кыз да, йомгагын алып, агасы белән урманга китә. Урманга барып җитә, агасы атын тугарып җибәрә. Үзе китә утын кисәргә, ә кыз, чиләген алып, җиләк җыярга китә. Ул арада агасы, баягы рәвешчә, бер агачка утын тукмагы асып куя да үзе өенә кайтып китә. Бу кыз, тукмак тавышы ишетелмәс булгач, агасы янына дип килсә, аннан җилләр искән. Агасы кайтып киткән була. Аннан соң бу кыз урман буйлап китә.
– Тәгәри китте йомгагым, күрмәдегезме, агайлар? – дип әйтә-әйтә бара торгач, бер көтүгә барып җитә.
Көтүчегә әйтә:
– Тәгәри китте йомгагым, күрмәдегезме, агайлар? – дип әйтә.
– Күрдем. Миңа бер көн көтү көтсәң, бер ат бирермен, – ди.
– Миңа ат кирәкмәс, – дип, кыз аннан узып китә. Сыер көтүенә җитә, сарык көтүенә барып чыга, кәҗә көтүенә килә – берсенә дә көтү көтми.
Бара торгач, баягы үги кыз кебек, убырлы карчык өенә барып җитә.
– Тәгәри китте йомгагым, күрмәдеңме, әбекәй? – дип, карчыкның өенә керә. Карчык әйтә:
– Күрдем. Инде бар, кызым, мунча як! – дип ул кызны мунча ягарга җибәрә. Аннан соң убырлы карчык әйтә:
– Инде, кызым, мунчага барыйк. Син минем кулымнан тот, артыма тип, мине мунчага шулай итеп алып бар, – ди.
– Ярар, әби, – дип, бу кыз, карчык әйткән рәвешчә, аны кулыннан тотып, артына тибә-тибә алып бара.
Карчык әйтә:
– Кызым, аркамны чапсана, себеркенең очыннан тот, аркама сабы белән сук, – ди. Бу кыз себерке сабы белән карчыкның аркасына дөп-дөп итеп ора да ора. Карчык ни әйтсә дә, ул әйткәнчә эшли бирә.
Аннан соң карчык моңарга:
– Кызым, минем башымны тарасана азрак, – ди. Кыз карчыкның башын караса, чәч бөртеге саен алтын да көмеш, кыйммәтле ташлар. Бу кыз, карчыкның башыннан алып-алып, алтын-көмешне кесәсенә дә тутыра, куенына да тутыра – бөтен җиренә тутыра.
Шуннан соң карчык әйтә:
– Кызым, инде син биеп кара, биегәнеңне күрәсем килә, – ди.
Менә кыз бии башлый. Кыз биегән саен, аннан чылтыр-чылтыр алтын-көмеш коела башлый. Карчык кызны мунчага җибәрә:
– Карачы, кызым, мунчага салат күтәргән идем, кипмәдеме икән, – ди.
Кыз, мунчага барса, ни күзе белән күрсен, монда да баягы кебек кулаша тулы алтын-көмеш. Кыз тагын да алтын-көмешне кесәсенә, куенына тутыра. «Түти шулай итеп баеган икән», – дип уйлый. Карчык кызга янә биергә куша. Кыз бии башлагач, баягыча алтын-көмеш янә чылтырап идәнгә коела башлый.
Шулай итеп, карчык, бу кызны сынап бетергәч, әйтә:
– Бар, кызым, кайтып кит инде, ди. Әнә фәләнчә юлдан кайтырсың, – дип, юл да күрсәтә. – Менә, кызым, бу кара сандыкны алып кит, – дип, бер кара сандык та биреп җибәрә.
– Өеңә кайтып җитмичә, ачып карама, – дип, бик каты кисәтә.
Кыз сөенеп, сандыкны күтәреп, тәпи-тәпи өенә таба китә. Байтак
җир китеп, үзенең авылына якынлашкач агасының этләре баягыча тагын өрә башлыйлар:
– Баерга киткән түтекәй, үлеп кайта түгелме, ләң-ләң! – диләр.
Агалары:
– Безнең бу этләр тилергән, ахрысы, – дип, таяк белән аннан да, моннан да ыргыталар. Этләр аның саен:
– Баерга киткән түтекәй, үлеп кайта түгелме – дип, ләң-ләң итеп өрәләр. Этләрне тагын кыйныйлар.
– Баерга киткән түтекәй, баеп кайта, ләң-ләң дип әйтегез! – диләр.
Ул арада кыз үзе дә кайтып җитә. Кайтып керүгә, кара сандыкны ачып та җибәрә, сандык эченнән бер кара елан сикереп чыга да, кызның муенына чорналып, шунда ук буып та үтерә.
Жил в давние-предавние времена человек. Были у него дочь, сын и падчерица. Падчерицу в доме не любили, обижали и заставляли много работать, а потом решили отвести её в лес и бросить на съедение волкам. Вот брат и говорит падчерице:
— Поедём со мной в лес. Ты будешь ягоды собирать, а я — дрова рубить.
Захватила падчерица ведро, положила в ведро клубок ниток и поехала с названым братом в лес.
Приехали они в лес, остановились на полянке. Брат сказал:
— Ступай собирай ягоды и не возвращайся до тех пор, пока я не кончу рубить дрова. Возвращайся на полянку только тогда, когда умолкнет стук топора.
Взяла девушка ведро и пошла собирать ягоды. Как только она скрылась из виду, названый брат привязал к дереву большую колотушку и уехал.
Девушка идёт по лесу, ягоды собирает, иногда остановится, прислушается, как названый брат стучит вдалеке топором, и идёт дальше. Она и не догадывается, что это не брат стучит топором, а колотушка качается от ветра и ударяет о дерево: тук-тук! Тук-тук!
«Брат всё ещё дрова рубит», — думает девушка и спокойно собирает ягоды.
Набрала она полное ведро. Уж и вечер наступил, и колотушка перестала стучать.
Прислушалась девушка — тихо кругом.
«Видно, брат кончил работу. Пора и мне возвращаться», — подумала девушка и вернулась на полянку.
Смотрит она: на полянке никого нет, только щепки свежие белеют.
Заплакала девушка и пошла по лесной тропинке, куда глаза глядят.
Шла она, шла. Вот и лес кончился. Вышла девушка в поле. Вдруг клубок, который она держала в руках, выпал и быстро покатился. Девушка пошла искать клубок. Идёт и приговаривает:
— Укатился мой клубочек, не видал ли кто его?
Так дошла девушка до пастуха, который пас табун лошадей.
— Укатился мой клубочек, не видал ли ты его? — спросила девушка у пастуха.
— Видел, — ответил пастух, — Поработай у меня один день: я подарю тебе коня, на нём ты поедешь искать свой клубочек. Согласилась девушка. Целый день она присматривала за табуном, а вечером пастух подарил ей коня и показал дорогу.
Поехала девушка на коне через леса, через горы и увидела пастуха, который пас стадо коров. Поработала у него девушка целый день, получила за работу корову и поехала дальше. Потом она встретила отару овец, помогла пастухам, за это получила овцу. После этого попалось ей по дороге стадо коз. Девушка и тут помогла пастуху и получила от него козу.
Гонит девушка скотину, а день уже к вечеру клонится. Страшно стало девушке. Где укрыться на ночь? По счастью, увидела она невдалеке огонёк и обрадовалась: «Наконец-то я до жилья добралась!»
Погнала девушка коня и вскоре доехала до маленькой избушки. А в этой избушке жила ведьма-убыр. Вошла девушка в избушку и видит: сидит там старуха. Поздоровалась она с нею и спросила:
— Укатился мой клубочек, не видала ли его! — Ты, девушка, пришла издалека. Сначала отдохни да мне помоги, а потом про клубок спрашивай, — сказала убыр.
Осталась девушка у старухи-убыр. Утром она истопила баню, позвала старуху:
— Бабушка, баня готова, пойди мыться.
— Спасибо, доченька! Только я без твоей помощи до бани не дойду. Ты возьми меня за руку, подтолкни сзади коленкой, тогда я сдвинусь с места, — говорит ей убыр.
— Нет, бабушка, так нельзя. Ты уже старенькая, разве можно тебя толкать? Лучше я тебя на руках отнесу, — сказала девушка. Подняла она старуху-убыр на руки, принесла в баню.
— Доченька, — говорит старуха, — возьми меня за волосы, кинь на полку.
— Нет, бабушка, так нельзя делать, — ответила девушка, подняла она старуху и усадила её на полку.
А старуха-убыр ей говорит:
— Доченька, попарь мне спину, да покрепче, не распаренным веником, а его ручкой.
— Нет, бабушка, тебе будет больно, — ответила девушка.
Попарила она старуху-убыр мягким веничком, а потом на руках отнесла домой и уложила на пуховую перину.
— Что-то у меня голова чешется, доченька. Расчеши мне волосы, — сказала старуха-убыр.
Стала девушка расчесывать волосы убыр мелким гребнем, да так и ахнула — у старухи в волосах полно жемчугу да самоцветов, золота да серебра! Девушка ничего старухе не сказала, а волосы ей расчесала и в косы заплела.
— А теперь, доченька? позабавь меня, старую, попляши передо мной, — сказала старуха-убыр.
Не отказалась девушка — принялась плясать перед убыр.
Только она кончила плясать, как у старухи готов новый приказ:
— Ступай, доченька, на кухню — посмотри, не подошло ли тесто в квашне.
Пошла девушка на кухню, заглянула в квашню, а квашня до краев полна жемчугу да самоцветов, золота да серебра.
— Ну как, доченька, подошло тесто? — спросила убыр, как только девушка вернулась из кухни.
— Подошло, бабушка, — ответила девушка.
— Вот и хорошо! А теперь исполни мою последнюю просьбу: попляши ещё разок, — говорит убыр.
Ни слова не сказала девушка старухе, сплясала перед ней ещё раз, как умела.
Понравилась девушка старухе-убыр.
— Теперь, доченька, можешь и домой идти, — говорит она.
— Я бы рада, бабушка, да дороги не знаю, — ответила девушка.
— Ну, такому горю легко помочь, дорогу я тебе покажу. Как выйдешь из моей избушки, иди всё прямо, никуда не сворачивай. Возьми с собой вот этот зелёный сундучок. Только ты его не открывай до тех пор, пока не приедешь домой.
Взяла девушка сундучок, села верхом на коня, а козу, корову и овцу перед собой погнала. На прощанье она поблагодарила старуху и отправилась в путь.
Едет девушка день, едет ночь, стала на заре к родной деревне подъезжать.
А когда подъехала она к самому дому, во дворе собаки залаяли:
— Хотели девушку погубить, а она богато будет жить! Гав-гав!
— Видно наши собаки взбесились! — воскликнул брат, выбежал во двор, стал собак палкой разгонять.
Разбежались собаки в разные стороны, а тявкать не перестают:
— Хотели девушку погубить, а она богато будет жить! Гав-гав!
И видят брат с сестрой — подъехала падчерица к воротам. Сошла она с коня, вошла в дом, открыла сундучок, и все увидели, что там полным-полно золота, серебра, жемчугу и всяких драгоценных камней.
Стало брату с сестрой завидно. И решили они тоже разбогатеть. Расспросили обо всём падчерицу.
Вот сестра взяла клубок и поехала с братом в лес. В лесу брат стал рубить дрова, а девушка стала собирать ягоды. Как только девушка скрылась из виду, брат привязал к дереву колотушку и уехал. Вернулась девушка на полянку, а брата уже нет. Пошла девушка по лесу. Вскоре дошла она до пастуха, который пас табун лошадей.
— Укатился мой клубок, не видал ли ты его? — спросила девушка у пастуха.
— Видал, ответил пастух. — Поработай у меня денёк, я тебе коня подарю, на нём и поедешь искать свой клубок.
— Мне твоего коня не надо, — ответила девушка и пошла дальше.
Дошла она до стада коров, потом до овечьей отары, до козьего стада и нигде работать не захотела. А ещё через некоторое время дошла она до избушки старухи-убыр. Вошла она в избушку и сказала:
— Укатился мой клубок, не видала ль ты его?
— Видела, — отвечает старуха, — только сначала ступай истопи мне баню.
Истопила девушка баню, вернулась к старухе, а та и говорит:
— Пойдем, доченька, в баню. Ты веди меня за руку, сзади коленкой подталкивай.
— Хорошо.
Взяла девушка старуху за руки и давай подталкивать сзади коленкой. Так и довела до бани.
В бане старуха просит девушку:
— Попарь мне спину, доченька, только не мягким веничком, а его ручкой.
Девушка и принялась колотить старухе спину ручкой веника.
Вернулись они домой, старуха и говорит:
— А теперь расчеши мне волосы.
Стала девушка расчесывать волосы старухе и увидела, что её голова усыпана золотом, серебром и драгоценными камнями. У девушки глаза разгорелись, и стала она торопливо набивать карманы драгоценностями, даже за пазуху кое-что спрятала.
— А теперь, доченька, попляши-ка, — просит старуха.
Стала девушка плясать, а у неё из карманов посыпались золото да драгоценные камни. Старуха-убыр увидела, ни слова не сказала, только послала её на кухню посмотреть, не подошло ли тесто в квашне.
Пришла девушка на кухню, заглянула в квашню, а квашня до самых краев полна золота, серебра, самоцветов. Не утерпела девушка, снова набила карманы золотом, да серебром, да ещё подумала при этом: «Теперь я знаю, как разбогатела моя сестра!»
Когда она вернулась, старуха-убыр опять заставила её плясать, и опять из карманов девушки посыпалось золото да серебро.
После этого старуха-убыр сказала:
— Теперь, доченька, ступай домой и возьми с собой вот этот чёрный сундучок. Когда придёшь домой, откроешь его.
Обрадовалась девушка, подхватила сундучок, второпях даже не поблагодарила старуху и побежала домой. Торопится, нигде не останавливается.
На третий день показалась родная деревня. Когда стала она подходить к дому, собаки во дворе затявкали:
— Хотела девушка богатой быть, да вот осталось ей недолго жить! Гав-гав!
Услышал брат, выбежал во дворе, стал гоняться за собаками, а собаки все тявкают:
— Хотела девушка богатой быть, да вот осталось ей недолго жить! Гав-гав!
Девушка прибежала домой, ни с кем не поздоровалась, кинулась сундучок открывать. Только она откинула крышку, выползли из сундучка змеи и стали жалить её.
Загрузка...
Какая замечательная сказка,спасибо