Гульчачак татарская народная сказка

Гульчечек

«Гөлчәчәк»/Гульчачак татарская народная сказка для детей.

Борын-борын заманда, зур карурман эчендә бер убырлы карчык торган, ди, аның бер улы белән Гөлчәчәк атлы бер килене булган, ди. Карчык бик явыз икән, ди, гомер-гомергә яхшы кешеләрне аздырып, батырларны юлдан яздырып йөргән, ди. Карчыкның улы, анасының явызлыгына түзә алмыйча, дөнья гизәргә, бәхет эзләргә чыгып киткән.
Гөлчәчәк әниләрен бик сагына икән, тик аны каенанасы – убырлы карчык – бер җиргә дә чыгармый икән, үзе төннәрен яхшы кешеләрне аздырырга,батырларны юлдан яздырырга чыгып киткәндә дә киленен өендә бикләп калдыра икән, ди.
Төннәрдән бер төнне убырлы карчык, ниндидер явызлык эшләргә чыгып киткәндә, ишеккә йозак салырга оныткан, ди. Көлгә салган күмәчләрен дә калдырып киткән, ди.
Аның чыгып китүе булган, ишекнең ачык калуын белгәч тә, Гөлчәчәк әниләренә китәргә җыена башлаган, ди.

Урман эче бик якты,
Күктә айлар калыкты,
Көлдән күмәч аламын,
Әниләргә барамын,
Әниләргә барамын, –

дип җырлый-җырлый куенына төче күмәч кыстырган да, ди, әниләренә кунакка чыгып киткән, ди
Төн киткән, көн киткән, бара торгач, байтак җир киткән. Ул арада убырлы карчык кире әйләнеп кайткан да килене артыннан куа чыккан. Соры бүре төсенә кергән дә, ди, җирне исни-исни чабып киткән, ди; чаба торгач, киленен куып җиткән, ди. Гөлчәчәкнең каршысына төшкән дә, ди, калын тавыш белән улап җибәргән, ди:

Келтә-көлтә койрыгым
Болгый-болгый улаем.
Күмәчләремне бирмәсәң,
Калҗа-калҗа тураем,
Калҗа-калҗа тураем.

Гөлчәчәк бик курыккан, күмәч биреп кенә котылыр иде дә, ул вакытта инде аның күмәче калмаган. Ары каранган, ди, бире каранган, ди, якында гына тузгак башлы, куыш эчле зур бер карама күргән, ди, шул карамага ялына башлаган, ди:

Әйләнмәле карама,
Бәйләнмәде карама,
Соры бүре куып җитте,
Яшерсәнә, карама,
Яшерсәнә, карама.

Әйләнмәле карама Гөлчәчәкне бик кызганган, ди, тиеннәр чикләвек җыеп, ярканатлар көн уздырып чыга торган кечкенә куышының ишеген ачып җибәргән иде, ди, Гөлчәчәк куышка кергән дә качкан, ди.
Соры бүре карама төбен тырный-тырный улаган да, ди, Гөлчәчәкне чыгара алмагач, таң алдыннан өенә кайтып киткән, ди.
Ул арада таң аткан, кояш чыккан, көн булган. Гөлчәчәк, карамага рәхмәт әйтеп, тагын үз юлына чыгып киткән. Бара торгач кич булган, Соры бүре, килененең эзеннән исни-исни барып, тагын куып җиткән. Гөлчәчәкнең алдына төшеп тагын улап җибәргән, ди:

Көлтә-көлтә койрыгым
Болгый-болгый улаем.
Күмәчләремне бирмәсәң,
Калҗа-калҗа тураем,
Калҗа-калҗа тураем.

Гөлчәчәк бик курыккан, ди. Ары караган, ди, бире караган, ди, түгәрәк аланда бик матур күл бар икән, Гөлчәчәк шул күлгә ялына башлаган, ди:

Түгәрәк алан, көмеш күл,
Көмеш күлнең суы мул.
Соры бүре куып җитте,
Яшерсәнә, көмеш күл,
Яшерсәнә, көмеш күл!

Көмеш күл Гөлчәчәкне бик кызганган, ди, тирән суын ай-калдырып, дулкыннарын чайкалдырып, Гөлчәчәк басып торган җирне тирән су белән урап алган, Соры бүре күл читендә бүленеп калган, ди. Соры бүре күл читен тырный-тырный төн буе улаган да, Гөлчәчәк янына керә алмагач, таң алдыннан тагын өенә кайтып киткән, ди.
Ул арада таң аткан, кояш чыккан, көн булган. Гөлчәчәк, көмеш күлгә рәхмәт әйтеп, тагын үз юлына чыгып киткән. Барган, ди, барган, ди, иртә киткән, кич киткән, китә торгач урманның кырыена ук чыгып җиткән. Инде әниләренең өй түбәләре дә күренә башлаган, ди. Тик шул урында Соры бүре тагын куып җиткән дә, бу юлы бигрәк тә каты ачуланып, улап җибәргән, ди:

Көлтә-көлтә койрыгым
Болгый-болгый улаем.
Күмәчеңне ашатмасаң,
Калҗа-калҗа тураем,
Калҗа-калҗа тураем.

Гөлчәчәк бик курыккан. Ары каранган, бире каранган да басу кырыенда үсеп утырган куш каенга менеп киткән, ди. Соры бүре куш каенның тамырларын казый башлаган, ди.
Гөлчәчәк бик курка икән, ди.
– Инде монда кайтып җиткәч тә, әниләрне күрмичә үләрмен микәнни соң? – дип әйтеп, бик елап утыра икән, шунда куш каен башына бер сыерчык килеп кунган, ди. Гөлчәчәк сыерчыкка ялына башлаган:

Ала муен сыерчык,
Кола муен сыерчык,
Чәч бөртегем – әманәтем,
Илтеп бирче, сыерчык,
Илтеп бирче, сыерчык.

Гөлчәчәк сыерчыкка бер-ике чәч бөртеген алып биргән, ди, сыерчык аны алып Гөлчәчәкләрнең әниләренә очып киткән дә, ди, чәч бөртеген аларның капкаларына элеп куйган, ди. Гөлчәчәкнең абыйсы капка төбенә чыккан икән, чәч бөртекләрен күргән.
– Әһә, кара юргам кашынып торганда ял бөртекләре калган икән, – дип әйтеп, чәч бөртеген алып кереп думбрага кыл итеп тарткан, ди.
Гөлчәчәкнең җиңгәсе думбраны аяк тибеп бии-бии уйный башлаган икән, думбра кылы Гөлчәчәк булып җырлап җибәргән:

Бии-бии уйнама,
Билгенәем авырта,
Тибә-тибә уйнама,
Түбәләрем авырта…

Моңар җиңгәсенең исе киткән:
– Әбәү, бу думбрага ни булган? – ди әйтеп, думбраны иренә биргән. Ире чиртеп-чиртеп уйный башлаган икән, думбра тагын җырларга тотынган:

Басма-басма, абыем,
Башкынаем авырта,
Чиртмә-чиртмә, абыем,
Чәчкенәем авырта.
Урман буе куш каен,
Куш каенда сеңлең бар.
Куш каенның төбендә
Каенанам – убыр бар.
Думбраңны куй, абый,
Куш каенга кил, абый!

– Карасана, Гөлчәчәк сеңлем харап була язган бит, – дип, чукмарын алган да, ди, бүре тибә торган атына атланып, урман буена чапкан, ди. Ул барып җиткәндә, Соры бүре куш каенның тамырларын актарып бетерә язган иде, ди, куш каен, менә авам, менә авам, дип кенә торадыр иде, ди.

Гөлчәчәкнең абыйсы Соры бүрене бәреп үтергән дә, ди, Гөлчәчәкне өйләренә алып кайткан, ди. Шуннан бирле Гөлчәчәк , бик әйбәт гомер итә башлаган, ди.

Бүген барып, кичә кайттым, мин дә булдым ал арда. Сый-хөрмәт бик дан булды, ашатканнары май, эчергәннәре бал булды. Ике мичкә, бер чүмеч, теләсәң күпме эч. Тик авызга эләкми, мыек кына чылана.

В давние-предавние времена жила в темном лесу старуха-убыр – ведьма. Была она злая-презлая и всю жизнь людей на плохие дела подбивала. А у старухи-убыр был сын. Пошел он раз в деревню и увидел там красивую девушку, по имени Гульчачак. Понравилась она ему. Утащил он ночью Гульчачак из родного дома и привел к себе в дремучий лес. Стали они жить втроем.
Собрался однажды сын убыр в дальнюю дорогу.
Осталась Гульчачак в лесу со злой старухой. Затосковала она и стала просить:
– Пусти меня к моим родным погостить! Соскучилась я здесь.
Не отпустила ее убыр.
– Никуда, – говорит, – я тебя не отпущу, живи здесь!
Уйдет убыр из избы, а сама запрет Гульчачак на крепкий замок!
Только случилось раз, что убыр ушла в лес на всю ночь и забыла запереть дверь. Увидела Гульчачак открытую дверь, обрадовалась. Стала собираться в дорогу. Собирается она, а сама песню поет:
Стало в лесу светло,
В небе луна взошла.
Выну из печки бялеши,
В гости домой пойду!

Вынула Гульчачак из печи бялеши, завернула их в платок и вошла поскорее к родным в деревню. А убыр вернулась домой, видит: нет Гульчачак и бялешей нет. Разозлилась убыр. Обернулась серым волком и пустилась за Гульчачак в погоню.
Бежит она, обнюхивает дорогу, высматривает следы, а сама хриплым голосом поет:

Хвост мой, как сноп ржаной,
Машу я хвостом и рычу:
Бялеши мои отдай –
Не то на куски разорву,
Не то на куски разорву!

Услышала Гульчачак песню старухи-убыр – испугалась. Отдала бы она бялеши, только уж нету ни одного – съела их Гульчачак… Оглянулась она по сторонам. Туда посмотрела, сюда посмотрела – видит, стоит неподалеку старый, дуплистый вяз, ветки во все стороны широко раскинул. Подбежала к нему Гульчачак, запела:

Развесистый вяз,
Тенистый вяз!
Злая убыр меня догоняет.
Спрячь поскорей меня, вяз!
Укрой поскорей меня, вяз!
Пожалел старый вяз Гульчачак. Раскрыл свое дупло, в котором белка зимой орехи прятала, в котором сова днем отдыхала. Гульчачак забралась в дупло и притаилась там. Подбежала убыр к вязу. Стала землю когтями царапать, стала выть да рычать. Всю ночь от вяза не отходила. А Гульчачак сидит в дупле и голоса не подает. Как только взошло солнышко, испугалась убыр светлого дня и убежала к себе домой.
Выбралась Гульчачак из дупла, поблагодарила вяз за приют и побежала дальше. А убыр дождалась вечера, снова обернулась волком и опять пустилась в погоню за Гульчачак. Напала на ее след и запела:

Услышала Гульчачак голос убыр – совсем оробела, не знает, что и делать. Оглянулась она по сторонам. Туда посмотрела, сюда посмотрела – увидела круглую полянку, а на полянке маленькое озеро. Стала Гульчачак просить:

Озеро серебряное, полноводное!
Догоняет меня старуха-убыр.
Спрячь поскорей меня, озеро!
Укрой поскорей меня, озеро!

Пожалело озеро Гульчачак. Взволновалось, выплеснулось из берегов, окружило то место, где Гульчечек стояла, оградило ее от убыр глубокой водой.
Всю ночь выла старуха-убыр, всю ночь царапала когтями камни на берегу озера, а добраться до Гульчачак так и не могла.
Как только занялась утренняя заря, побежала убыр от озера в темный лес. Тут озеро взволновалось, отхлынуло в сторону, на свое прежнее место, и Гульчачак вышла на сушу. Поблагодарила она озеро за приют и поспешила дальше.
Шла она, шла – вот и утро прошло, и день миновал, и снова вечер настал. Вышла Гульчачак к опушке леса. Отсюда и родная деревня видна. Думала Гульчачак, что беда уже прошла, да не тут-то было! Злая убыр обернулась опять волком, бежит по пятам, совсем догоняет, вот-вот схватит… А сама воет:

Хвост мой, как сноп ржаной,
Машу я хвостом и рычу:
Бялеши мои отдай –
Не то на куски разорву,
Не то на куски разорву!
Испугалась Гульчачак. Куда деться? Куда спрятаться?.. Оглянулась она по сторонам. Туда посмотрела – увидела на краю поля высокую березу. Забралась поскорее на самую верхушку, села на ветку и сидит.
А убыр подбежала и стала когтями подрывать корни у березы. Сама от злости воет и рычит.
«Неужели погубит меня злая старуха-убыр? – думает Гульчачак. – Неужели не увижу я больше мать, отца?..»
Тут подлетел скорец и сел на вершину березы. Стала Гульчачак просить его:

Черноглазый скворушка,
Чернокрылый скворушка!
Возьми волосок из моей косы,
Возьми родным его отнеси,
Отнеси поскорей, скворушка!

Вырвала Гульчачак два волоска из косы и подала их скворцу. Схватил скворец волоски и полетел к дому Гульчачак, к ее матери, отцу. Прилетел и повесил волоски на ворота. Вышел тут к воротам старший брат Гульчачак, увидел волоски и говорит:
– Это мой конь терся гривой о ворота и свои волоски оставил. – Снял он волоски и натянул их вместо струн на свою скрипку.
– Дай-ка я попляшу да на скрипке поиграю! – говорит его жена. Взяла она скрипку и только притопнула ножкой, только коснулась струн, как запели струны голосом Гульчачак:

Плясовую не играй:
Поясница болит.
Ножками не топай:
Головушка болит!

Удивилась жена брата:
– Ой, вы только послушайте: скрипка человечьим голосом поет! Не велит плясовую играть, не велит ножками топать!
Взял брат скрипку в руки. Не успел струны тронуть, как скрипка сама запела голосом Гульчачак:

Не тронь, не тронь, братец:
Голова болит.
Не щипли ты струны:
Волосы болят!..
На опушке леса белая береза,
На ее вершине Гульчачак.
У корней березы воет злая убыр,
Корни подрывает,
Гульчачак погубит.
Не играй ты, братец, скрипку отложи,
На опушку леса ко мне поспеши!

Не стал брат раздумывать, взял тяжелую дубину, вскочил на коня и помчался на опушку леса.
А убыр уже подрыла корни у березы. Шатается, качается береза – вот-вот упадет!
Подскакал брат к старухе-убыр, ударил ее своей тяжелой дубинкой. Упала злая убыр и крикнуть не успела. Брат снял Гульчачак с березы, посадил на коня и привез домой, к отцу, к матери.
Обрадовалась мать, обрадовался отец. Стали они жить все вместе дружно и счастливо…
Я у них был – вчера пошел, сегодня вернулся. Чаю с медом напился, пирогов наелся.